Aktualnie na stronie znajdują się następujące artykuły:

Prawo do zachowku - vademecum
Pozew zbiorowy- wymagania i korzyści
Konsekwencje rozwódu z orzekaniem o winie
Roszczenia przysługujące w związku ze śmiercią poszkodowanego
Praca w warunkach szczególnych - odwołanie od decyzji ZUS
Umorzenie składek ZUS- Abolicja 2013r.
Odszkodowania z AC za kradzież pojazdu
Odszkodowanie z tytułu błędu medycznego - wirusowe zapalenie wątroby
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, a wypłata zawieszonej emerytury w ZUS
Podatek od ukrytych dochodów niezgodny z Konstytucją

Odszkodowania: Roszczenia przysługujące w związku ze śmiercią poszkodowanego

(dodane: 2012-12-17)

    Praktyka Kancelarii pokazuje, iż jednym z częściej spotykanych rodzajów sporów prawnych są tzw. sprawy o odszkodowanie. Materia ta z uwagi na różnorodność przysługujących w jej ramach roszczeń przysparza wielu problemów poznawczych naszym Klientom. Pragnąc usystematyzować rozliczne w tym zakresie informacje, niniejszym rozpoczynamy cykl artykułów, w których pokrótce będziemy omawiać najistotniejsze z roszczeń przysługujących poszkodowanym w zakresie szeroko pojętych odszkodowań.

    W pierwszej kolejności skupmy się na katalogu roszczeń cywilnoprawnych przysługujących w razie śmierci osoby poszkodowanej, która doznała uszkodzenia ciała lub też rozstroju zdrowia. Najważniejszym przepisem jest w tym względzie art. 446 kodeksu cywilnego. Przepis ten stanowi, że osoby "bliskie" poszkodowanemu mogą dochodzić roszczeń od osoby, której działanie wywołało śmierć poszkodowanego, tj.:
zwrotu kosztów leczenia,
renty mającej charakter renty alimentacyjnej,
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę,
stosownego odszkodowania,
a także zwrotu kosztów pogrzebu.

    W pierwszym rzędzie należy wskazać, iż roszczenie o zwrot kosztów leczenia oraz pogrzebu osoby poszkodowanej, przysługuje osobie, która koszty te faktycznie poniosła. Nie ma przy tym znaczenia czy osoba ta jest członek rodziny zmarłego, inną osobą bliską, czy też podmiotem, który był zobowiązany do pokrycia niniejszych kosztów (np. gmina). Jedynym kryterium decydującym o zasadności takiego roszczenia są zatem: fakt poniesienia kosztów oraz obowiązek dostarczenia dowodów ich pokrycia.
    Zwrot kosztów leczenia obejmuje wszelkie wydatki związane z leczeniem zmarłego, których poniesienie było uzasadnione ówczesnym stanem wiedzy medycznej. Wszystkie koszty muszą pozostawać w związku przyczyno - skutkowym ze zdarzeniem, które wywołało szkodę. Nie będą zatem uwzględnione koszty leczenia chorób lub urazów zmarłego, które nie były związane ze zdarzeniem wywołującym szkodę.
    Tymczasem, koszty pogrzebu to wydatki bezpośrednio związane z pogrzebem (np. zakup trumny, czy też miejsca na cmentarzu), a także koszty pośrednie, tj.: koszt nagrobka, ogłoszeń prasowych, itp. Należy jednak pamiętać, że wydatki te nie mogą przekraczać przeciętnych kwot odpowiadających zwyczajom panującym w danym środowisku. Na podobnej zasadzie przysługuje roszczenie o zwrot kosztów poniesionych na poczet poczęstunku dla uczestników uroczystości pogrzebowej. Tego rodzaju wydatek nie obejmuje bowiem tzw. stypy (rozumianej kompleksowo), a jedynie koszt posiłku zasadniczego

    Co się zaś tyczy roszczenia o zapłatę renty, to przysługuje ono osobom, względem których na zmarłym spoczywał ustawowy obowiązek alimentacyjny (np. rodzicom zmarłego dziecka, czy odwrotnie). Decydujące znaczenie dla określenia kręgu podmiotów uprawnionych do renty mają zatem przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Dodać należy również, iż roszczenie rentowe przysługuje wyłącznie osobom, które posiadały roszczenie o uiszczanie alimentów w chwili śmierci poszkodowanego- faktyczne, a nie potencjalne.
    W wyjątkowych wypadkach roszczenie o wypłatę renty przysługuje innym osobom bliskim zmarłego. Są to osoby, które nie mieszczą się w kręgu osób ustawowo uprawnionych do alimentacji. Przepisy nie definiują osoby bliskiej, więc pojęcie to należy rozumieć w znaczeniu nadanym mu przez kontekst językowy. Z pewnością są to osoby pozostające ze zmarłym w faktycznym pożyciu. Osobom tym przysługuje omawiane roszczenie jeżeli zmarły dobrowolnie dostarczał im środków utrzymania oraz gdy przemawiają za tym względy współżycia społecznego. Decydujące znaczenie ma tu sytuacja finansowa i osobista osoby potencjalnie uprawnionej do renty.

    Nadto, w przypadku znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego (które to kryterium jest przedmiotem odrębnego badania w każdym indywidualnym przypadku), osoby te posiadają roszczenie o wypłatę stosownego odszkodowania. W tym miejscu warto zaznaczyć, że w omawianym przypadku za najbliższych członków rodziny uznaje się nie tylko członków formalnej rodziny zmarłego (tj. rodziców, dzieci, małżonka), lecz również osoby pozostające z nim w faktycznym pożyciu, tj. konkubenta.
    Pogorszenie sytuacji życiowej oznacza zarówno niekorzystną zmianę aktualnej sytuacji materialnej, jak i utrata realnej możliwości polepszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny w przyszłości (np. "gdy negatywne emocje związane ze śmiercią osoby bliskiej wywołały osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego"- tak wyr. SN z 3.12.2010 r. I PK 88/10, Legalis).
    Należy również dodać, iż omawiane odszkodowanie obejmuje tylko takie szkody, które nie dają się sprecyzować i określić w konkretnych wartościach pieniężnych. Przy ocenie zasadności i wysokości odszkodowania należy uwzględnić cały zespół okoliczności mających wpływ na ukształtowanie sytuacji życiowej osób najbliższych zmarłemu. Przykładowo tymi okolicznościami będzie wiek uprawnionego do odszkodowania, jego stosunku rodzinne i majątkowe.

    Ostatnim z przewidzianych przez art. 446 kodeksu cywilnego praw podmiotowych jest roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę. Roszczenie to również przysługuje członkom najbliższej rodziny zmarłego. Przedmiotowe uprawnienie służy zaspokojeniu roszczeń niemajątkowych, które powstały w związku ze śmiercią poszkodowanego. Dotyczy to zatem cierpień psychicznych oraz fizycznych osób najbliższych zmarłego. Na uwagę zasługuje w tym aspekcie orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2012 roku (I CSK 282/2011), w którym stwierdzono, iż dziecko zdolne do życia poza organizmem matki, które urodziło się martwe, może być uznane za zmarłego w rozumieniu art. 446 § 4 kodeksu cywilnego. Oznacza to, iż w przypadku zdarzenia powodującego śmierć dziecka poczętego, lecz nienarodzonego, rodzice dziecka posiadają roszczenie o zadośćuczynienie pieniężne wobec sprawcy wypadku.

    Reasumując powyższe rozważania, raz jeszcze należy wspomnieć, że w przypadku śmierci poszkodowanego, członkom jego rodziny oraz innym osobom bliskim przysługuje szereg roszczeń, których celem jest minimalizacja szkód związanych z tragiczną sytuacją życiową w jakiej się znaleźli. Jakkolwiek bowiem żadne środki pieniężne nie skompensują straty, której osoby bliskie zmarłemu doznały, to wypłata odpowiedniej kwoty może choć w nieznacznym stopniu korzystnie wpłynąć na ogół perspektyw majątkowych "rodziny".

Do góry